کد ادیتور

یکی از موضوعات مهم در زمینه برنامه‌نویسی، انتخاب یک «ویرایشگر کد منبع» (Code Editor) یا یک «محیط توسعه یکپارچه» (Integrated Development Environment | IDE) است. برخی از افراد استفاده از کد ادیتور را ترجیح می‌هند و برخی تمایل به استفاده از محیط‌های توسعه یکپارچه دارند. در این مطلب، به پرسش کد ادیتور چیست پاسخ داده شده و فهرست بهترین ویرایشگرهای کد برای سیستم‌عامل‌های گوناگون و زمینه‌های گوناگون برنامه‌نویسی، ارائه شده است.

کد ادیتور چیست ؟

«ویرایشگر کد منبع» (Source-Code Editor) یا کد ادیتور یک برنامه «ویرایشگر متن» (Text Editor) است که به طور ویژه برای ویرایش کد منبع برنامه‌های کامپیوتری طراحی شده است. ویرایشگر کد منیع یا کد ادیتور ممکن است یک برنامه مستقل باشد. همچنین، ممکن است در یک «محیط توسعه یکپارچه» (Integrated Development Environment | IDE) یا مرورگر وب به صورت توکار و در واقع، یکپارچه شده با برنامه اصلی، قرار گرفته شده باشد.

ویرایشگرهای کد منبع ابزارهای پایه‌ای برنامه‌نویسی محسوب می‌شوند، زیرا که وظیفه اصلی برنامه‌نویس‌ها نیز نوشتن و ویرایش کد است. در دانشنامه آنلاین و رایگان ارائه شده توسط «فارلکس» (Farlex)، در تعریف ویرایشگر کد منبع یا همان کد ادیتور چنین آمده است:

«ویرایشگر کد منبع یا کد ادیتور یک ویرایشگر متن است که به طور خاص برای نوشتن نرم‌افزار توسعه پیدا است. یک ویرایشگر کد منبع ممکن است یک برنامه مستقل یا بخشی از محیط توسعه یکپارچه باشد. کد ادیتور کار نوشتن و خواندن کد منبع را با متمایز کردن عناصر و روتین‌ها ساده‌تر می‌کند. بنابراین، برنامه‌نویس‌ها می‌توانند به سادگی کد خود را بررسی کنند. با استفاده از یک کد ادیتور معمولی، بررسی و ویرایش برنامه‌های بزرگ، کاری زمان‌بر و پیچیده خواهد بود.»

ویرایشگر کد منبع یا کد ادیتور بخش‌های گوناگون کد را تشخیص می‌دهد. در تصویر بالا، ویرایشگر متن قسمت‌های گوناگون کد را به رنگ‌ها و سایزهای فونت مختلف نمایش داده است. برای مثال، دستورات شرطی و کنترلی را به رنگ قرمز نمایش داده است.

ویژگی‌های کد ادیتور

ویرایشگر کد منبع یا کد ادیتور دارای ویژگی‌هایی است که به طور خاص برای ساده‌تر کردن و سرعت بخشیدن به نوشتن کد منبع و بازخوانی و ویرایش آن طراحی شده‌اند. از جمله ویژگی‌های کد ادیتور می‌توان به «برجسته کردن نحو» (Syntax Highlighting)، «دندانه‌گذاری» (Indentation)، «پر کردن خودکار» (Autocomplete) و «تطبیق براکت» (Bracket Matching) اشاره کرد. این ویرایشگرها یک راهکار آسان برای «کامپایل» (Compile)، «تفسیر» (Interpret) و «عیب‌یابی» (Debug) کد و دیگر فرایندهای توسعه نرم‌افزار فراهم می‌کنند.

بنابراین، در حالی که ویرایشگرهای متن زیادی مانند «نوت‌پد» (Notepad) برای ویرایش کردن کد منبع قابل استفاده هستند، اما در حالت کلی اگر ویرایشگر کد، ویرایش کد را به کاری آسان‌تر و بهبودیافته‌تر مبدل نکند، ویرایشگر کد منبع یا کد ادیتور محسوب نمی‌شود.

«ویرایشگرهای ساختار» (Structure Editor) اشکال متفاوتی از ویرایشگرهای کد منبع یا سورس کد ادیتور هستند. در ویرایشگر ساختار یا استراکچر ادیتور به جای ویرایش متن خام، ساختار کد و معمولا «درخت نحو انتزاعی» (Abstract Syntax Tree) آن دستکاری می‌شود. در این شرایط، ویژگی‌هایی مانند برجسته کردن متن، اعتبارسنجی و قالب‌بندی کد به طور آسان و موثری از «نمودار درختی تجزیه» (Concrete Syntax Tree) یا «درخت نحو انتزاعی» (Abstract Syntax Tree) پیاده‌سازی می‌شوند؛ اما ویرایش کردن آن‌ها معمولا کاری سخت‌تر از ویرایش متن خالص است.

همچنین، ویرایشگر ساختار کد یا کد استراکچر ادیتور نیاز به پشتیبانی گسترده‌تری (نسبت به کد ادیتور) از زبان‌های برنامه‌نویسی گوناگون دارد و بنابراین، افزودن زبان‌های جدید به آن‌ها پیچیده‌تر و زمان‌برتر از اضافه کردن یک زبان جدید به کد ادیتور است. به همین دلیل، ویرایشگرهای ساختار کد برای ویرایش کردن کد منبع از محبوبیت زیادی برخوردار نیستند. این در حالی است که برخی از محیط‌های توسعه یکپارچه نیز کارکردهایی مشابه با ویرایشگرهای ساختار کد را فراهم می‌کنند.

یک ویرایشگر کد منبع یا کد ادیتور می‌تواند نحو را ضمن نوشتن کد بررسی کند و به محض مشاهده خطا، به برنامه‌نویس هشدار دهد. برخی از ویرایشگرهای کد منبع یا سورس کد ادیتور، کد منبع را فشرده می‌کنند و این کار را عموما با تبدیل کلیدواژه‌های متداول به توکن‌های تک‌بایتی، حذف فضاهای خالی غیر لازم و تبدیل اعداد به شکل دودویی (Binary) انجام می‌دهند. چنین ویرایشگرهای نشانه گذاری، کد منبع را در زمان نمایش آن از حالت فشرده خارج می‌کنند و از جهت زیبایی با افزودن فضاهای خالی و برخی از دیگر اقدامات، قالب‌بندی می‌کنند.

جدال برای انتخاب بهترین کد ادیتور

به طور معمول، جدال بسیار جدی در جوامع برنامه‌نویسی پیرامون گزینش بهترین کد ادیتور وجود دارد. در این جدال‌ها معمولا کد ادیتورهای «وی» (Vi) و «ایمکس» (Emacs)، «ایکلیپس» (Eclipse) و «نت‌بینز» (NetBeans) با یکدیگر مقایسه می‌شوند.

این جدال‌ها بخش قابل توجهی از فرهنگ اینترنتی برنامه‌نویسان را تشکیل می‌دهد و به به محض اینکه صحبت از یکی از ویرایشگرهای کد منبع می‌شود، بحث‌ها آغاز می‌شوند. یکی دیگر از بحث‌های موجود در میان برنامه‌نویسان نیز استفاده از کد ادیتور یا IDE است که در مطلب «برنامه های ویرایشگر متن یا IDE، کدامیک برای برنامه‌ نویسان مناسب تر است؟» به آن پرداخته شده است.

فهرست برخی از بهترین ویرایشگرهای کد

برخی از بهترین و محبوب‌ترین ویرایشگرهای کد منبع یا همان سورس کد ادیتور ها معرفی شده‌اند. حقیقت آن است بهترین بودن وابسته به نیاز کاربر و ویژگی‌های یک کد ادیتور است و هیچ بهترین مطلقی وجود ندارد. مواردی که در ادامه معرفی می‌شوند نیز صرفا برخی از محبوب‌ترین ویرایشگرهای کد هستند.